نزدیک به ۱۶ میلیون سال قبل، این دلفین غول‌پیکر در اعماق قلمرو آبی خود شنا می‌کرد. اما برخلاف تعداد بسیاری از دلفین‌های مدرن، خانه این دلفین در اقیانوس‌ها نبوده است، بلکه در یک دریاچه آب شیرین در آمازون پرو زندگی می‌کرد. با این‌ که امروز نیز گونه‌های دلفین آب شیرین در آمازون وجود دارند، هیچکدام خویشاوند نزدیک این دلفین باستانی نیستند. نزدیک‌ترین خویشاوندان این پستاندار آبی منقرض‌شده بیشتر از ۱۰٬۰۰۰ کیلومتر دورتر و در آسیای جنوبی زندگی می‌کنند.

تحلیل فسیل جمجمه ۷۰ سانتی‌متری این دلفین باستانی مشخص می کند که بدنش به گمان زیادً ۳٫۵ متر طول داشته است. درنتیجه، این دلفین ۲۰ تا ۲۵ درصد بزرگ‌تر از دلفین‌های مدرن و بزرگ‌ترین دلفین آبی شناخته‌شده می بود. اما این جمجمه ناقص است، بعد این گمان وجود دارد که بدن دلفین باستانی از این هم بزرگ‌تر بوده باشد.

یک گروه بین‌المللی از پژوهشگران این فسیل را در سال ۲۰۱۸ در نزدیکی رودخانه ناپو در پرو کشف، و به‌تازگی نتایج تحلیل خود را انتشار کرده‌اند. آن‌ها این گونه را Pebanista yacuruna نامیده‌اند. Pebanista به سازندهای زمین‌شناسی پرو اشاره دارد و yacuruna نام مردمان افسانه‌ای پرویی است که در عمق آب‌ها زندگی می‌کردند.

کشف فسیل دلفین‌های آب شیرین یک اتفاقات زیاد استثنائی است، چون دلفین‌های کمتری در این آب‌ها زندگی می‌کنند و این چنین شرایط رودخانه‌ها برای راه اندازی و نگه داری فسیل مساعد نیست. این چنین کشفی می‌تواند بینش‌های بسیاری درمورد تکامل این نوع دلفین‌ها در بر داشته باشد.

چرا برخی دلفین‌ها در آب شیرین زندگی می‌کنند؟

به‌طور کلی، سه سرده دلفین آب شیرین وجود دارد: دلفین‌های رودخانه‌ای جنوب آسیا (Platanista)، دلفین‌های رودخانه‌ای آمازون (Inia) و دلفین‌های رودخانه یانگ‌تسه (Lipotes vexillifer). ۴۰ سال است که هیچ دلفینی از سرده سوم مشاهده نشده و آن‌ها را منقرض‌شده درنظر می‌گیرند. درحقیقت همه گونه‌های دلفین آب شیرین در معرض خطر یا در معرض خطر بحرانی می باشند.

پژوهشگران ابتدا فکر می‌کردند که فسیل کشف‌شده متعلق به سرده دلفین‌های رودخانه‌ای آمازون است، اما اشکار شد که خصوصیات جمجمه به دلفین‌های رودخانه‌ای جنوب آسیا شباهت بیشتری دارد. این دلفین‌ها چشمان کوچک‌تری دارند.

نیاکان دلفین‌های رودخانه‌ای جنوب آسیا نزدیک به ۲۰ میلیون سال پیش جمعیت زیاد و گسترده‌ای داشتند. از طرف دیگر، نیاکان دلفین‌های مدرن رودخانه‌ای آمازون، ۱۰ تا ۶ میلیون سال پیش در اقیانوس‌ها پراکنده بودند.

دانشمندان گمان می‌برند که بسیاری و تنوع پستانداران آبی در قبل، علتشد تا دلفین‌ها برای یافتن غذا داخل رودخانه‌ها و دریاچه‌های آب شیرین آمازون بشوند. اکوسیستم‌های آب شیرین غنی از مواد مغذی و میزبان جانوران بسیاری بودند؛ اما دلفین‌ها به‌سادگی در نوک هرم غذایی قرار می‌گرفتند. این نوشته می‌تواند اندازه بزرگ این دلفین‌های باستانی را توجیه کند.

اما تغییرات محیطی، همانند خشکسالی‌ها، علتشد تا گونه P. yacuruna به‌سادگی منقرض بشود. درنتیجه، زیستگاه‌های آب شیرین آمازون در دسترس نیاکان دلفین‌های امروزی قرار گرفتند.

پژوهشگران اشاره می‌کنند که انقراض P. yacuruna مشخص می کند زیستگاه دلفین‌های آب شیرین امروزی در آمازون چه مقدار صدمه‌پذیر است. با وجود آلودگی‌های جیوه ناشی از معادن طلا، آینده دلفین‌های آمازون امروز مبهم‌تر از همیشه به‌نظر می‌رسد.